- Symulatory szkoleniowe jako innowacja i wyzwanie w procesach przygotowywania maszynistów cz. 2

Symulatory szkoleniowe jako innowacja i wyzwanie w procesach przygotowywania maszynistów cz. 2

28
11.2016

Duże zaawansowanie wykorzystania urządzeń symulacyjnych w obszarze szkoleń kadr jest  w obszarze szkolenia wojsk różnego rodzaju. Doświadczenie to jest także w Polskich siłach zbrojnych i jest ono/było budowane także przy wykorzystaniu polskich przedsiębiorstw. Przykład ten jest szczególnie istotny, gdyż zdobyte doświadczenie zarówno w obszarze budowy urządzeń symulacyjnych jak i ich wykorzystania w postaci doświadczenia w procedurach szkoleniowych może byś wykorzystane w szkoleniu kadr dla potrzeb przedsiębiorstw mniej związanych z armią czy innymi służbami mundurowymi tj. typowo cywilnych. Doświadczenia te są nie do przecenienia w zakresie budowania sytemu szkoleń symulacyjnych kadr dla polskich przedsiębiorstw przy wykorzystaniu potencjału i doświadczenia polskich przedsiębiorstw produkujących symulatory. Wpisuje się to jednocześnie zarówno w Plan Morawieckiego[1] jak i opracowane na potrzeby obecnej perspektywy finansowania z UE (2013-2020) tzw. krajowe inteligentne specjalizacje[2]. Przedstawione poniżej wybrane przykłady wykorzystania urządzeń symulacyjnych w szkoleniu kadr w siłach zbrojnych RP mają pokazać,  że doświadczenia Polski i polskich przedsiębiorstw w tym zakresie nie są marginalne, i mogą być wykorzystane do budowania przewagi konkurencyjnej zarówno w zakresie systemów szkolenia kadr jak i oferty dostawy tego typu urządzeń do różnych obszarów gospodarki (transport kolejowy, transport samochodowy, transport morski, transport wodny śródlądowy itp.). Można zaryzykować stwierdzenie, że doświadczenia polskich przedsiębiorstw w zakresie budowy rożnego rodzaju urządzeń symulacyjnych oraz ich wykorzystanie w praktyce w tym w Polskich Siłach Zbrojnych mogą być kolejnym obszarem wokół którego można budować konkurencyjność sektorową gospodarki. Jest to tym bardziej uzasadnione, ze w Polsce mamy utalentowanych informatyków i grafików komputerowych w zakresie kreowania rzeczywistości wirtualnej (np. przemysł gier komputerowych). Do polskich firm które mają doświadczenie w budowie symulatorów dla sił zbrojnych można m.in. zaliczyć:

•  Autocomp Management sp. z o o w Szczecinie 
• Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o. w Gliwicach
• Wojskowe Centralne Biuro Konstrukcyjno-Technologiczne S.A. w Warszawie 
• ETC-PZL Aerospace Industries w Warszawie
• Produs S.A.  - symulatory i trenażery we Wrocławiu

 Są to wybrane przedsiębiorstwa posiadające doświadczenie w realizacji nie tylko pojedynczych urządzeń symulacyjnych ale całych zespołów symulacyjnych do szkoleń grupowych zrealizowanych nie tylko na potrzeby Wojska Polskiego. Przykładem jest Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej w Ustce, które eksploatuje  zestaw szkolno-treningowy do symulacji pracy maszyn, urządzeń i instalacji siłowni okrętowej[3]. „Jest to zespół symulatorów odwzorowujących pracę nowoczesnej siłowni okrętowej, przeznaczony do szkolenia motorzystów, elektryków okrętowych i drenażystów. Zestaw szkolno-treningowy składa się z dwóch modułów. Moduł „A” jest repliką rzeczywistej siłowni okrętowej z instalacjami maksymalnie zbliżonymi do istniejących w rzeczywistych siłowniach okrętowych, pozwala m.in. na prezentację działania i sterowania automatycznego oraz lokalnego maszyn i urządzeń pomocniczych siłowni wraz z instalacjami systemów okrętowych. Moduł wirtualny „B” - umożliwia szkolenie przez komputerowe symulowanie – w sposób bezpieczny dla słuchaczy oraz urządzeń - sytuacji awaryjnych i przygotowanie załóg do prawidłowej reakcji na alarmy i sytuacje awaryjne”. Symulator obrony przeciwawaryjnej HOMAR.OPA jest nowoczesnym urządzeniem pozwalającym na szkolenie personelu w zakresie prowadzenia walki z zagrożeniami powodowanymi przez ogień i wodę. Opiera się on na typowych rozwiązaniach stosowanych w NATO, których celem jest gaszenie pożarów oraz tamowanie wszelkiego rodzaju wycieków”[4].

Symulator siłowni okrętu wojennego 
Źródło: Autocomp Management 

 Symulator gaszenia pożaru na okręcie
Źródło: Autocomp Management 

Kolejnym przykładem wykorzystania symulatorów przez siły zbrojne jest System Spartan, który przeznaczony jest do szkolenia pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych. „Umożliwia prowadzenie wieloszczeblowych ćwiczeń pododdziałów (od szczebla drużyny, poprzez pluton i kompanię, do szczebla batalionu) wzmocnionych pododdziałami wsparcia oraz zabezpieczenia. System gwarantuje realność szkolenia ogniowego w wirtualnej rzeczywistości zarówno dla pojedynczego żołnierza, pełnej drużyny lub plutonu piechoty, poprzez wykorzystanie symulatorów uzbrojenia wykonanych na bazie oryginalnej broni bojowej i elementów uzbrojenia, w oparciu o rzeczywiste własności balistyczne i możliwość rażenia obiektów przeciwnika. System zapewnia symulację działalności taktycznej w oparciu o rzeczywiste możliwości bojowe podsystemów rażenia, rozpoznania, zabezpieczenia logistycznego i dowodzenia. System posiada zaawansowany graficzny edytor ćwiczeń operujący na mapie taktycznej oraz wbudowany zbiór gotowych scenariuszy działań bojowych: ofensywnych, defensywnych, opóźniających i przygotowawczych. Scenariusze ćwiczeń obejmują elementy patrolowania, konwojowania, rajdu, działań rozpoznawczych i walki z desantem z zastosowanie elementów sztucznej inteligencji oraz również z możliwością realizowania scenariuszy działań asymetrycznych. Możliwe jest również odwzorowanie działań pododdziałów wirtualnego przeciwnika oraz wojsk własnych na bazie centralnego komponentu z zaimplementowaną technologią Computer-Generated Forced (CFG). Ponad to zaimplementowane interfejsy DIS / HLA pozwalają na wykorzystanie istniejących, rzeczywistych symulatorów uzbrojenia: ŚNIEŻNIK, TH-1, ASPT, AGPT, PUCHACZ, GOWOREK oraz zapewniają możliwość efektywnej współpracy z innymi systemami symulacyjnymi oraz systemami wspomagania dowodzenia”[5].

 Możliwości konfiguracyjne systemu SPARTAN
Źródło: Autocomp Management 

Kolejnym przykładem jest Trenażer TH1 do wstępnego szkolenia działonowego i Dowódcy KTO Rosomak ze stanowiskiem Instruktora. Trenażer TH-1 przeznaczony jest do szkolenia załogi systemu wieżowego HITFIST 30 mm. Trenażer umożliwia naukę a następnie doskonalenie umiejętności obsługi zespołów wchodzących w skład systemu kierowania ogniem. Dodatkowo pozwala na wyrobienie prawidłowych reakcji w sytuacjach awaryjnych. Stanowisko działonowego umożliwia przeprowadzanie ćwiczeń związanych z obsługą systemu wieżowego HITFIST 30 mm oraz prowadzeniem działań ogniowych zarówno do celów tarczowych jak i rzeczywistych” [6].

 Rys: Widok przez monokular
Źródło: Autocomp Management 

 Widok z symulatora Trenażer TH1 do wstępnego szkolenia działonowego i Dowódcy KTO Rosomak
Źródło: Autocomp Management 

Kompleksowy symulator szkolenia kierowców KTO Rosomak typu JASKIER - symulator przeznaczony jest do szkolenia kierowców KTO Rosomak. Symulatory mogą być ze sobą zintegrowane, tworząc w zależności od potrzeb strukturę plutonu lub kompanii. Ponadto każdy JASKIER może być połączony z systemem szkolno-treningowym do broni strzeleckiej ŚNIEŻNIK. Urządzenie szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik - jest to stacjonarny system nauki, kontroli i oceny celowania z broni strzeleckiej. Pozwala przygotować żołnierzy do ćwiczeń na strzelnicach, z wykorzystaniem różnych typów broni, w różnego rodzaju środowiskach i warunkach atmosferycznych, do akcji samodzielnej i zbiorowej w sytuacjach planowanych i nietypowych. Jest nowoczesnym symulatorem szkolno-treningowym dla broni strzeleckiej, pozwalającym na szkolenie strzelców przy zastosowaniu etatowej (przystosowanej do współpracy z systemem) broni strzeleckiej bez użycia amunicji. Śnieżnik umożliwia prowadzenie symulowanych strzelań do wirtualnych celów wyświetlanych na dużym, panoramicznym ekranie. System ma konstrukcję modułową, dzięki czemu możliwe jest skonstruowanie na jego bazie wielu różnych stanowisk treningowych. Typowa instalacja obejmuje 10 stanowisk strzeleckich. Dodatkowo istnieje możliwość łączenia systemów typu Śnieżnik ze sobą (struktura plutonu lub kompanii) oraz z innymi symulatorami (TH-1, Puchacz, Goworek lub inne wyposażone w kompatybilny protokół komunikacji) tworząc Kompleksowy Symulator Pola Walki. System szkolno-treningowy Śnieżnik wersja morska - trenażer operatorów broni pokładowej, nawigatorów i sterników łodzi operacyjnych. Trenażer operatorów broni pokładowej, nawigatorów i sterników Szybkich Łodzi Operacyjnych (SŁO) wykonany jest jako urządzenie ŚNIEŻNIK-2, dostosowane do potrzeb użytkownika. System Śnieżnik wprowadzono do uzbrojenia zgodnie z Rozkazem Nr 38/Log/WLąd Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i jest użytkowany w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych oraz Marynarce Wojennej RP. Trenażer przeznaczony jest do szkolenia etatowych obsad tego rodzaju środków przerzutu. Dotyczy to zarówno Wojsk Specjalnych jak i załóg łodzi inspekcyjnych oraz ratunkowych. Wykorzystanie trenażera pozwala na utrzymanie nawyków oraz doskonalenie umiejętności członków załóg SŁO w zakresie manewrowania łodzią oraz obsługi etatowego uzbrojenia w symulowanych sytuacjach taktycznych, przy oddziaływaniu wykreowanego przez system komputerowy przeciwnika,
w zróżnicowanych warunkach hydrometeorologicznych. Trenażer umożliwia pracę zarówno w trybie samodzielnym jak i sieciowym. W trybie samodzielnym może być wyposażony w dodatkowe stanowiska operatorskie imitujące wirtualne łodzie. Składają się one z uproszczonych stanowisk sterników i pozwalają na prowadzenie ćwiczeń z wykorzystaniem większej liczby łodzi, co zwiększa poziom urealnienia prowadzonego treningu. Natomiast w trybie sieciowym istnieje możliwość łączenia symulatora (za pośrednictwem protokołu HLA) z innymi symulatorami (w tym innych łodzi) tworząc rozległe sytuacje taktyczne”[7].

 Rys. Widok zestawu symulatorów KTO Rosomak
Źródło: Autocomp Management 

Rys. Widok symulatora  szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik – wersja lądowa
Źródło: Autocomp Management 

Rys. Widok symulatora  szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik – wersja morska
Źródło: Autocomp Management 

Wydaje się, że tendencją w zakresie wykorzystania symulatorów do szkolenia kadr dla nowoczesnej gospodarki będzie budowa i realizacja dużych kompleksów symulacyjnych wyspecjalizowanych branżowo, zlokalizowanych przy ośrodkach lub uczelniach szkolących kadry dla poszczególnych sektorów i branż gospodarki, analogicznie jak to ma obecnie miejsce w zakresie szkolenia kadr dla wojska. Istotne jest aby wprowadzając nowoczesne rozwiązania do systemu szkolenia kadr dla transportu kolejowego skorzystać z doświadczeń w tym obszarze które posiada polska armia i uczelnie szkolące kadry na potrzeby polskiej armii. Doświadczenie z którego można skorzystać dotyczy nie tylko obszaru budowy i eksplantacji urządzeń, ale co ważniejsze obejmuje zakres przygotowywania i opracowywania programów szkoleniowych na symulatory, trenażery itp. Przy korzystaniu z istniejących doświadczeń należy oczywiście uwzględnić specyfikę sektorowo-branżową i wybrać model ewolucyjny, gdyż obecnie istniejący system szkolenia kadr dla transportu kolejowego w Polsce zapewnia dopływ wykwalifikowanych kadr, a symulatory mają jedynie  doskonalić jego jakość przy wykorzystaniu nowych technologii a nie być rewolucją w funkcjonowaniu istniejącego systemu.

[1] Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – projekt do konsultacji, Ministerstwo Rozwoju, Warszawa 2016
[2] Przykładem jest KIS19 Inteligentne Technologie Kreacyjne szerzej na temat KIS 
[3] Producentem  urządzeń jest szczecińska firma Autocomp Management Sp. z o.o. zajmuje się dostarczaniem innowacyjnych produktów dla potrzeb wojska i rynku cywilnego. Przedsiębiorstwo posiada status Centrum Badawczo-Rozwojowego, prowadząc między innymi prace badawczo-rozwojowe i wdrożenia systemów, instalacji i urządzeń z dziedzin: automatyki i sterowań, symulatorów i trenażerów oraz prac z obszaru software  realizowanych na potrzeby firm, wojska oraz szkolnictwa wyższego m.in. produkując i serwisując symulatory dla Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej, cywilne symulatory jazdy pojazdów ciężarowych i autobusów, oraz symulatory pojazdów kolejowych. więcej http://ac-m.pl
[4] http://ac-m.pl/o-firmie/aktualnosci/125-symulator-silowni-okretowej-w-centrum-szkolenia-marynarki-wojennej (22.08.2016 r.)
[5] http://ac-m.pl/produkty/symulatory/spartan (22.08.2016 r.)
[6] http://ac-m.pl/produkty/symulatory/trenazer-th1 (22.08.2016 r.) 
[7] http://ac-m.pl/produkty/symulatory (23.08.2016)  

autorzy:
płk. rez. prof. WSOSP dr hab. inż. Jarosław Kozuba,  Wydział Bezpieczeństwa i Logistyki Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie.
Prof. dr hab. Piotr Niedzielski, Katedra Efektywności Innowacji, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński
mgr inż. Krzysztof Dyl, Urząd Komunikacji Elektronicznej

Prof. dr hab. Piotr Niedzielski, Katedra Efektywności Innowacji, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Uniwersytet Szczeciński

Od 1990 roku związany z Uniwersytetem Szczecińskim, Wydziałem Zarządzania i Ekonomiki Usług. W latach 2005-2008 pełnił na Wydziale funkcję prodziekana ds. studiów dziennych, a w latach 2008-2012 oraz 2012-2016 pełnił funkcję dziekana. Jest również kierownikiem Katedry Efektywności Innowacji. Za swoją pracę habilitacyjną „Polityka innowacyjna w transporcie” otrzymał nagrodę Ministra Infrastruktury za najlepsza pracę habilitacyjną z dziedziny Transport za 2004 rok. W 2014 roku otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych w oparciu o dorobek naukowy ze szczególnym uwzględnieniem monografii „Kreatywność i procesy innowacyjne na rynku usług transportowych. Ujęcie modelowe” która uzyskała wyróżnienie w konkursie Ministra Infrastruktury w roku 2014. Autor i współautor ponad 80 publikacji. Kierownik i współrealizator szeregu projektów międzynarodowych oraz krajowych. Autor i współautor ponad 100 opracowań i ekspertyz  na potrzeby gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem sektora TSL oraz procesów innowacyjnych. W latach 2000-2005 zajmował stanowisko prorektora Wyższej Szkoły Zawodowej OECONOMICUS Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Szczecinie oraz w latach 2000-2008 kierownika Katedry Turystyki i Rekreacji. Zainteresowania badawcze obejmują następujące obszary: polityka transportowa, ekonomika i organizacja transportu, zarządzanie innowacjami, turystyka, transport miejski, restrukturyzacja przedsiębiorstw, pozyskiwanie środków z UE. Od 1.03.1998 do 30.09.1998 pełnił funkcję zarządcy komisarycznego, a w latach 1998-2001 likwidatora Okręgowego Przedsiębiorstwa Surowców Wtórnych Przedsiębiorstwo Państwowe. W latach 2004-2006 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej REMECH Sp. z o.o., były członek rady nadzorczej PEC SA w Policach oraz Otto Müller Pro Log Sp. z o.o. Członek zarządu przedsiębiorstwa NKN  Usługi Kolejowe - Projektowanie, Budownictwo, Transport Sp. z o.o.. Jest też członkiem Rady Północnej Izby Gospodarczej.

 dr hab. inż. Jarosław Kozuba, Prorektor ds. Naukowych, Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych

Dr hab. inż. Jarosław Kozuba, ur. 13.02.1963 roku w Lublinie. W latach 1986-2009 pełnił zawodową służbę wojskową w charakterze żołnierza zawodowego – pilota. Służbę wojskową  zakończył na stanowisku w stopniu pułkownika, w Departamencie Transformacji Ministerstwa Obrony Narodowej. W latach 2007 – 2010 roku był wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie pełniąc jednocześnie funkcję Zastępcy Dyrektora Instytutu Nauk Technicznych i Dyrektora Centrum Szkolenia Lotniczego.  Od 2010 roku jest wykładowcą w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych, gdzie pełnił m.in. funkcje Dyrektora Centrum Szkolenia i Doskonalenia Personelu Lotniczego (2012-2015) i Dziekana Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego i Logistyki (2015-2016). Od 01.09.2016 roku pełni funkcję Prorektora ds. Naukowych Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. W 2014 roku uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk technicznych, w dyscyplinie transport na Uniwersytecie Obrony w Brnie (Republika Czeska).

Autor i współautor ponad 70 publikacji artykułów krajowych i zagranicznych oraz 15 wydawnictw książkowych. Współrealizator szeregu projektów krajowych. Zainteresowania badawcze obejmują następujące obszary: inżynierii transportu, ergonomii, automatyzacji, bezpieczeństwa w lotnictwie, ochrony lotnictwa oraz zastosowania symulacji w szkoleniu lotniczym.